Cây dừa cạn là một loại thảo dược được dùng làm thuốc chữa bệnh trong dân gian rất nhiều. Ngoài ra, cây dừa cạn còn được dùng làm hoa cảnh ưa thích trong các vườn cảnh quanh nhà. Có phải bạn đã từng thấy qua loại cây này ở xung quanh nhà bạn nhưng bạn không hề biết được công dụng tuyệt vời của nó, thì hôm nay cùng chúng tôi tìm hiểu hết về loại dược thảo này nhé.
Cây dừa cạn là gì
Dừa cạn hay còn gọi với tên khác là: Bông dừa, hoa hải đằng, trường xuân với tên nước ngoài của dừa cạn: Madagascar periwinkle, cape periwinkle,..Catharanthus roseus (L.) G.Don là tên khoa học của nó
Cây dừa cạn là cây thảo sống lâu năm, cao khoảng 40-60 cm, phân nhiều nhánh. Thân mọc thẳng, hình trụ, nhẵn, lúc non có màu xanh nhạt, sau chuyển dần sang màu hồng đỏ.
Dừa cạn là cây gì?
Lá mọc đối có hình bầu dục, mặt trên sẫm hơn mặt dưới. Hoa thường có màu hồng nhưng vẫn có cây cho hoa màu trắng (ít gặp), mọc đơn độc ở kẽ lá gần ngọn, có 5 cánh hoa bằng nhau. Quả dài gồm 2 quả to, mọc thẳng, hơi dốc. Mỗi quả chứa 12-20 hạt hình bầu dục nhỏ, màu nâu nhạt.
Mùa hoa quả hầu như có quanh năm, nhiều nhất là vào tháng 4-5 và tháng 9-10.
Thành phần hóa học có trong dừa cạn
– Các nhà khoa học đã phát hiện ra rằng dừa cạn chứa khoảng 70 alkaloid thuộc nhiều nhóm khác nhau, hầu hết trong số đó là alkaloid nhân indol.
– Hàm lượng alkaloid có thể thay đổi từ 0,2-1% tùy thuộc vào nơi thu hái. Ngoài ra, một số giống có thể có cấp độ cao hơn.
– Hai alkaloid hoạt tính sinh học chính trong dừa cạn là vinblastine và vincristin. Các alkaloid có tác dụng chống khối u mạnh.
– Các alkaloid khác được phân lập từ cây dừa cạn có hoạt tính tương tự bao gồm isoleurosin, lochneridin, sitsirikin, vincamicin, catharin, vindolicin.
Bạn đọc tham khảo thêm: Dừa khô làm món gì ngon nhất hiện nay
Tác dụng của dừa cạn bạn không thể bỏ qua
Trong các thử nghiệm trên chuột, chiết xuất cây dừa cạn cho thấy tác dụng hạ huyết áp, an thần, thôi miên và độc nhẹ.
Nghiên cứu cũng cho thấy tác dụng giảm bạch cầu và chống ung thư của hai alkaloid trong vinca, vinblastine và vincristin. Ngoài ra, dịch chiết từ rễ, lá và bông dừa cạn có khả năng ức chế hoạt động protease của nấm Trichophyton rubrum.
Tác dụng của Dừa cạn bạn cần phải biết
Trong y học cổ truyền, đây là một loại dược liệu có vị hơi đắng, tính mát, có công dụng bổ khí huyết, ích khí, hạ huyết áp, giải độc.
Ở Madagascar, chiết xuất cây dừa cạn từ lâu đã được dùng làm thuốc an thần, hạ huyết áp, sát trùng và trị đái tháo đường. Ở Ấn Độ, nó được sử dụng để điều trị ong đốt, trong khi ở Trung Quốc, nó được coi là một chất lợi tiểu, giảm ho và làm se.
Ở Việt Nam, loại thảo dược này được dùng để thông tiểu tiện, chữa tiểu không tự chủ, vô kinh, cao huyết áp, một số nơi còn được dùng làm thuốc chữa ra mồ hôi trộm, ăn uống không tiêu, chữa lỵ (cấp và mãn tính). Như đã nói, một số người sử dụng loại cây này để hỗ trợ điều trị các bệnh ung thư máu và phổi rất hiệu quả.
Cách trồng cây dừa cạn đơn giản nhất
Cây dừa cạn thường mọc hoang và mọc ở nhiều nước nhiệt đới như Việt Nam, Ấn Độ, Indonesia, Philippines, Châu Phi, Úc, Brazil… Ở vùng nóng của Châu Âu và Hoa Kỳ, nó cũng được trồng quanh năm, nhưng ở xứ lạnh. các vùng cây trồng theo mùa vì chúng không chịu lạnh. Cây dừa cạn được coi là đặc sản của Madagascar và có giá trị dược liệu cao nhất thế giới.
Ở Việt Nam, nó được tìm thấy nhiều nhất ở các tỉnh sát biển, nhưng ở đâu cũng có thể trồng được. Trước đây chỉ được trồng làm cảnh, nhưng gần đây người ta trồng nhiều để thu hoạch lá, rễ cây và cây để chế thuốc.
Hướng dẫn bạn cách trồng cây dừa cạn
Ở Việt Nam, cây được trồng làm cảnh hoặc làm thuốc chữa bệnh cao huyết áp, tiểu đường, sốt rét, ung thư máu và viêm đường tiết niệu. Công ty Dược phẩm Trung ương II cũng đã xuất khẩu loại cây này từ những năm 1990. Có rất nhiều loại thuốc làm từ cây dừa cạn trên thị trường dược phẩm của Hoa Kỳ, Pháp, Nhật Bản, Việt Nam … như thuốc cao huyết áp, ung thư (máu, tinh hoàn, tử cung) …
Các thành phần hoạt tính có trong dừa cạn phụ thuộc nhiều vào nơi nó được trồng và thu hoạch. Giống cây dừa cạn trồng ở Việt Nam được đánh giá là tốt tương đương cây dừa cạn Madagascar, chứa khoảng 0,1-0,2% alkaloid toàn phần. Tỷ lệ alkaloid ở rễ (0,7-2,4%) cao hơn ở thân (0,46%) và lá (0,37-1,15%). Trên thực tế các nước như Hàn Quốc, Trung Quốc, Nhật Bản… cũng đang tìm cách bào chế thuốc từ loại cây này
Dừa cạn sử dụng trong các bài thuốc nhân gian
Ở Việt Nam, người ta dùng cây này dưới dạng thuốc sắc để làm thuốc lợi tiểu, chữa huyết áp và tiểu đường. Mỗi ngày có thể dùng 10-16g.
Sau đây là một số bài thuốc từ dừa cạn:
Trị tăng huyết áp
160g dừa cạn, 180g lá đinh lăng, 150g hoa hòe, 160g cỏ nhọ nồi, 120g đậu ván, 100g cam thảo, 140g cam thảo.
Sau đó, trộn đều rồi bảo quản trong hộp kín chống ẩm. Mỗi ngày 40 gam, cho vào ấm đổ nước sôi cho bớt nóng, 10 phút sau là có thể dùng được. Uống thay trà trong vài ngày. Công dụng: an thần và hạ huyết áp, làm bền thành mạch, xoa dịu thần kinh.
Dừa cạn được sử dụng như 1 vị thuốc trong các bài thuốc dân gian
Dừa cạn phơi khô 16g, hồng môn 10g, nga truật 12g, mộc thông 20g, xác 8g, lan ý 16g, kê huyết đằng 16g, hương phụ 12g. Sắc uống 1 thang 1 ngày, sắc 3 lần, uống 3 lần / ngày.
Trị đái tháo đường
16g Dừa cạn ,20g cát căn,12g thạch hộc,16g hoài sơn, 12g sơn thù, 10g đan bì, 12g khiếm thực, 12g khởi tử, 10g ngũ vị. Ngày 1 thang, sắc 3 lần, sử dụng 3 lần trong ngày.
Trị khí hư bạch khối
Dừa cạn 12g, rễ bạch nữ 16g, biển đậu 16g, huyền sâm 16g, diệp hạ châu 16g, lá bạc sau 16g. Sắc uống ngày 1 thang.
Trị lỵ trực khuẩn
Dừa cạn 20g, 20g cỏ sữa, cỏ mực 20g, chi tử 10g, lá khổ sâm 20g, hoàng liên 10g, 20g rau má, đinh lăng 20g. Cho các dược liệu vào ấm sắc 3 bát, sắc lấy 1,5 bát, uống làm 3 lần trong ngày.
Những lưu ý khi sử dụng dừa cạn
Mặc dù tác dụng của vinblastin và vincristin trong cây hoa dừa cạn đã được chứng minh nhưng không phải cứ dùng cây thuốc này là sẽ chữa khỏi bệnh ung thư vì trong cây có chứa rất ít vinblastine và vincristin.
Đồng thời, liều tiêm vincristin, hàm lượng vincristin rất cao nên khi sử dụng rất dễ bị ngộ độc (giảm bạch cầu trung tính, ức chế tủy xương, các bệnh về hệ tiêu hóa, bệnh lý thần kinh ngoại biên…). Vì vậy, người bệnh nên có sự hướng dẫn và kê đơn của bác sĩ chuyên khoa, không nên tự ý sử dụng.
Bạn cần lưu ý những điều gì khi sử dụng cây dừa cạn
Dừa cạn là loài cây dễ trồng và có nhiều công dụng trong đời sống, qua bài viết này hy vọng mọi người có thể hiểu hơn về công dụng của nó và có thể tự mình sử dụng loại dược phẩm này đúng cách.
Cây dừa cạn có thể tác dụng với một số loại thuốc, thực phẩm chức năng hoặc thảo mộc khác mà bạn đang dùng. Để đảm bảo sự an toàn và tính hiệu quả khi sử dụng, bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ, lương y trước khi dùng bất kỳ loại thảo dược nào.
